دوست داری دیکته‌ی فرزندت بدون اشتباه باشد؟

روزانه چندین پیام دریافت می‌کنم که مربوط به مشکلات املایی بچّه‌ها و اختلال دیکته است.
اینکه چه کار کنم که دیکته‌ی فرزندم بدون اشتباه باشد؟
و خیلی از پرسش‌های دیگر.
دوست دارم، چند مورد از پیامها را با هم مرور کنیم.

همانطور که می‌بینید اینجا مشکل اصلی جابه‌جا نویسی حروف هست.

و اینجا هم مشکل اصلی اِ ربط و ـه (اِ آخر چسبان) و نوشتن این دو شکل به جای هم است.

کم یا زیاد گذاشتن نقطه، فراموش کردن نقطه و کم یا زیاد نوشتن دندانه از مشکلات اصلی این کلاس اولی ماست.

بدخطی، به هم چسباندن کلمه‌ها (فشرده نویسی) و عدم رعایت خط زمینه از مشکلات اصلی این دانش‌آموز هست.

این پست را می‌نویسم تا به پاسخگویی این سوال بپردازم. اگر تا آخر نوشتار همراهم باشی سعی می‌کنم تصویری شفاف در این‌باره به تو بدهم؛ تا بتوانی نقش موثری را در رفع مشکلات املایی فرزندت یا دانش‌آموزت داشته باشی و اگر به پیشنهادی که برایت دارم، عمل بکنی. حتم دارم وضعیت املای فرزندت آنقدر خوب خواهد شد؛ که بعداً از دیدن آن تعجب خواهی کرد.

ببین قبل از هر چیز بایستی یک موضوع را برایت روشن کنم. آن هم اینکه اشتباهات املایی، فقط در اینکه اشتباه هستند و توسط فرزندتان نوشته شده‌اند با هم شبیه هستند و گرنه هر کلمه‌ی غلط و اشتباهی که نوشته می‌شود، علت مخصوص به خود را دارد.

اینکه همه‌ی اشتباهات املایی و غلط های نوشتاری کودکان را یک گونه تصور کنیم؛ مثل این است که ما علت همه‌ی بیماری‌ها را یک میکروب یا ویروس فرض کنیم.

پس حالا فهمیدیم که خیلی اشتباه است که فقط از یک زاویه و از جهت به مشکلات املایی بچه‌ها بنگریم.

چه‌ کار کنم؟ نگران نباش من در ادامه این موضوع را برایت به خوبی توضیح خواهم داد.

به تصویر زیر نگاه کن:

طبقه بندی اشتباهات املایی

این یک طبقه‌بندی رایج برای اشتباهات املایی و اختلال دیکته هست. یعنی هر اشتباه املایی می‌تواند به خاطر ضعف، نقض یا مشکل در یک یا چند مورد از فرایندهای فوق باشد. البته طبقه‌بندی فوق یک مدل از طبقه‌بندی‌هاست. و ما مدل درست و نادرست نداریم بلکه مدل‌ها را بر اساس مفید بودنشان می‌سنجیم. یعنی انواع مدل خواهیم داشت: مدلی که مفید نیست تا مدلی مفید، مدلی مفیدتر.
پس حالا متوجه شدی که اگر فرزندت یک کلمه‌ی اشتباه را بنویسید؛ ممکن است به یک طبقه یا چند طبقه متعلق داشته باشد و همه‌ی اشتباهات املایی شبیه به هم و یک نوع نیستند.

هر اشتباه املایی ممکن است به خاطر ضعف یا نقص در یک یا چند مهارت و فرایند روی بدهد.

خوب همانطور که دیدی اگر ما بلد باشیم علت ایجاد مشکل را بیابیم و در واقع تشخیص دقیقی بدهیم، بسیار عالی می‌شود. چون در آن صورت می‌دانیم کجا ضعف و نقص هست  و به دنبال آن، به فکر درمان خواهیم بود.
پس گام نخست تشخیص دقیق و صحیح است. گامی که اگر اشتباه برداریم به سختی بتوانیم به خانه‌‌ی درمان برسیم و ممکن است هزینه‌ی زیادی بدهیم و بعد برگردیم سر خانه ی اول. (منظورم از هزینه فقط پول نیست. گذاشتن زمان و انرژی زیاد بیشتر از پول می‌ارزد.)

پس با دیدن هر اشتباهی بایستی این سوال را از خودمان بپرسیم:

علت تولد ناقص این کلمه، ضعف یا نقص در کدام یک از فرایندها و مهارتهاست؟

آیا به ضعف در حافظه‌ی کودک برمی‌گردد یا نقص در توجه یا اشتباه گرفتن مداد و هر عامل دیگری.

حالا شاید بپرسی چه قدر سخت شد؛ من چگونه بتوانم از روی کلمه‌های اشتباه، به علت ایجادشان پی ببرم؟

چگونه بفهمم کم یا زیاد نوشتن حرف در دیکته علتش چیست؟

نوشتن انواع ز ذ ض ظ به جای هم به چه دلیلی رخ می‌دهد؟
باید بگویم کاملاً سوال درستی پرسیدی. و این مشکلی است که حتی آموزشکاران و کارشناسان اختلال یادگیری نیز با آن روبرو می‌شوند.

اما برای رفع این مشکل هم فکری کرده‌ام که حالا آن را با تو در میان می‌گذارم.
تعداد بسیار زیادی از دیکته‌ها و املاهای بچّه‌ها را طی سالها بررسی کرده‌ام  و انواع اشتباهات املایی بچّه‌‌ها را ثبت کرده‌ام. حتی لیستی داشتم تحت عنوان:

تمام اشتباهات املایی ممکن بر روی زمین

( حالا لابد بعداً بخش فضا و زیر زمین بدان افزوده خواهد شد و جالب اینکه شاید آن وقت نوع اشتباهات و علت‌ها هم فرق کنند.)

سعی کرده‌ام در آن لیست هر اشتباه ممکن را بنویسم. بعد بر اساس آنها بر اساس علتی که باعث اشتباه می‌شود در یک مجموعه‌ جمع‌آوری کرده‌ام. تحت عنوان: ریزفهرست اشتباهات املایی و در فرم تحلیل املای تاریاد قرار داده‌ام. چیزی که کار تحلیل را، برای همه و به ویژه پدران و مادران و تازه‌کاران راحت‌تر خواهد کرد.

حالا برای اینکه بهتر و بیشتر متوجه بشوی، با هم مشکل‌ اصلی مطرح شده در پیامهای فوق را مرور کنیم و سعی کنیم با توجه به آموخته‌هایمان تاکنون، هر اشتباه را در ریز فهرست‌ پیدا کرده و عامل و سرشاخه‌ی اصلی آن را پیدا کنیم.

بررسی مشکلات املایی که در پیام‌های فوق ارسال شده است:

1. جابه‌جا نویسی حروف: همان‌طور که می‌بینید به طبقه 4 توالی دیداری مربوط می‌شود.
2. اِ ربط و ـه (اِ آخر چسبان) و نوشتن این دو شکل به جای هم: نخستین ریز فهرست از مجموعه‌‌ی مرتبط با مشکلات حوزه‌ی آموزش و یادگیری است.
3. کم یا زیاد گذاشتن نقطه، و کم یا زیاد نوشتن دندانه: به صورت موردی یک یا دوبار در دیکته به حوزه‌ی دقت و توجه مرتبط می‌شود.
4. بدخطی، به هم چسباندن کلمه‌ها و عدم رعایت خط زمینه: به نارسانویسی و تحریر مرتبط می‌شود.

پس می‌بینی از طریق ریزفهرست اشتباهات املایی می‌توان تقریباً هر نوع اشتباه را به علتش ارجاع داد. در واقع مجموعه اشتباهات هم‌نوع زیر چتر علتی که باعث ایجادشان می‌شود؛ جمع شده‌اند.

حالا فرایند تشخیص کمی برایمان راحت‌تر شده است. بعد از اتمام املا و دیکته، شروع به تحلیل می‌کنیم. هر اشتباه را که دیدیم به جدول ریز فهرست مراجعه می‌کنیم تا ببینیم به کدام علت و عامل مربوط می‌شود و این‌گونه می‌توانیم به طبقه‌بندی اشتباهات دست بزنیم. و در نهایت بفهمیم که فرزندمان در کدام یک از حوزه‌ها (فرایندها و مهارت‌ها) بیشتر مشکل دارد.

در ادامه به صورت کامل کاربرگ تحلیل املا را ببینید.

حالا به سوال نخست برمی‌گردیم.

اگر دوست داری دیکته و املای فرزندت بدون اشتباه باشد؛ بایستی قبلش راجع به انواع اشتباهات املایی اطلاعات کسب کنی تا از طریق آن بتوانی املای فرزندت را تحلیل کنی. و بفهمی هر اشتباهی به چه علتی به وجود آمده است. بعد از آن می‌توانی به فکر پرورش و تقویت فرایند مورد نظر باشی و مهارتی که مشکل دارد را تقویت کنی.
باز ممکن است بگویی دوست داری به فرزندت کمک کنی اما این اطلاعات تخصصی است و کاربست آنها مشکل و زمانبر است.
برای این مشکل هم راه حلی هست. من اینجا هستم تا به تو کمک کنم. در تاریاد طرحی داریم تحت عنوان املایار پیشنهاد می‌کنم به صفحه ی املایار سربزنی و بقیه‌ی اطلاعات لازم را آنجا کسب کنی. آنجا هم تو را آموزش می‌دهیم که اطلاعات بیشتری راجع به اشتباهات املایی کسب کنی و هم مجموعه تکنیک‌ها و راهکارهای اثربخشی به شما یاد خواهیم داد که با کاربست آنها بتوانی مشکلات املایی فرزندت را محو کنی.

در املایار منتظر تو هستم.